Zakelijke informatie
Auteur: Patrick Süskind
Uitgever: Prometheus
Aantal bladzijdes: 255
Eerste druk: 1985
Gelezen druk:
Oorspronkelijke taal: Duits
Auteur
Patrick Süskind is een duitse schrijver die oorspronkelijk scenarioschrijver was. Hij is geboren in de gemeente Münsing in 1949. Zijn bekenste boek is Het parfum. Het is één van de meest gelezen Duitse boeken wereldwijd en een bestseller. Het is in 49 talen vertaald en werd in 2006 verfilmd.
Samenvatting
Deel 1
Op 17 juli 1738 wordt Jean-Baptiste Grenouille op de “stinkendste” plek van het hele Franse koninkrijk, namelijk de Cimetière des Innocents, onder een viskraam geboren. Zijn moeder, die eigenlijk verwacht dat het kind al dood is of anders wel snel zal sterven, valt echter vlak na de bevalling flauw en tuimelt voorover op straat. Hierdoor komen de mensen naar haar toe en ontdekken ze Grenouille die het op een krijsen heeft gezet. Grenouille wordt ondergebracht bij een min en zijn moeder word opgepakt en voor de rechter gesleept waar ze haar veroordelen voor meervoudige kindermoord en hakken haar een paar weken later op de place de Grève het hoofd af. Op dat moment is Grenouille al een paar maal van min gewisseld omdat hij te gulzig is en de andere kinderen de melk ontneemt. Uiteindelijk word Grenouille afgestaan aan het klooster van Saint-Merri in de Rue Saint-Martin. Daar wordt hij gedoopt tot Jean-Baptiste en wordt hij op kosten van het klooster grootgebracht. Hij wordt overgedragen aan de min, genaamd Jeanne Bussie die echter na een paar weken al weer met Grenouille op de stoep staat om hem terug te brengen. Pater Terrier die opendoet, begrijpt niet waarom de min zo graag van het kind af wil en moet bijna lachen als Jeanne Bussie beweert dat het kind van de duivel bezeten is. De min weigert echter het kind weer mee te nemen en dus neemt Terrier het kind, dat vredig ligt te slapen, van haar aan en neemt het mee naar binnen. In eerste instantie beeldt hij zich in dat hij de vader van Grenouille is, maar als Grenouille wakker wordt krijgt Terrier het gevoel dat Grenouille hem verslindt met zijn neus. Op dat moment ruikt hij zijn eigen stank en wil hij het kind zover mogelijk bij zich vandaan houden. Daarop brengt hij Grenouille een heel stuk bij zich vandaan, naar Madame Gaillard.
Daar krijgt Grenouille de kans om op te groeien, omdat madame Gaillard niet kan ruiken en alle kinderen gelijk behandelt. Wel valt het madame Gaillard op dat, als Grenouille ouder wordt hij over bepaalde vermogens en eigenaardigheden beschikt. Hij vindt altijd de weg in het donker zonder licht, weet te voorspellen wanneer iemand zich in hun richting begeeft en kan haar precies vertellen waar ze haar geld heeft verstopt als ze dat vergeten is. In werkelijkheid is het zo dat Grenouille geen licht nodig heeft omdat hij niet op zijn ogen vertrouwt maar op zijn neus en iemand al van verre ruikt aankomen. Als Grenouille acht jaar is neemt madame Gaillard Grenouille mee naar de leerlooier Grimal omdat het klooster de jaarlijkse betaling heeft gestaakt. Ze laat Grenouille bij Grimal achter voor vijftien franc provisie.
Met de eerste ademteug die Grenouille van Grimals geuraura heeft opgesnoven, weet hij dat Grimal in staat is om hem dood te ranselen. Grenouille is gedwee en gehoorzaam en werkt hard maar na een jaar krijgt hij miltvuur. Een gevreesde looierskwaal en meestal met slechte afloop, maar Grenouille overleeft het en houdt er de resistentie tegen miltvuur aan over wat hem meer waarde geeft voor Grimal. Van af dan wordt Grenouille wat beter behandeld en krijgt hij meer vrijheid. Grenouille zwerft veel door Parijs. Hij beschouwt Parijs als het grootste jachtterrein van geuren, een luilekkerland voor iemand zoals hij. Grenouille gaat bijna elke avond op reuktocht en zo ook op de eerste september van 1753 als de troonsbestijging van de koning wordt gevierd en er vuurwerk wordt afgestoken op de Pont Royal.
Grenouille is bij het vuurwerk geweest maar vindt de geuren eentonig en besluit weer op huis aan te gaan. Dan op zijn weg naar huis ruikt hij heel licht en bijna onmerkbaar de geur der geuren. Grenouille krijgt het gevoel dat dit de sleutel is om alle geuren te ordenen, dat je niets van geuren begrijpt als je deze ene niet begrijpt. Hij spert zijn neus wijd open en jaagt de heerlijke geur na totdat hij bij de Rue de Marais de oorsprong van de geur ontdekt. Het is een meisje met rood haar en een blanke huid die aan een tafel mirabellen schoonmaakt. Grenouille loopt naar het meisje toe en als ze zich omdraait is ze zo verlamd van schrik dat Grenouille veel tijd heeft om zijn handen rond haar hals te leggen. Hij wurgt haar en legt haar op de grond tussen de mirabellenpitten en scheurt haar jurk open. Vervolgens neemt Grenouille de geur van het meisje van top tot teen in zich op door met zijn neus haar hele lichaam af te gaan en slaat de geur diep van binnen op. Vanaf dat moment denkt Grenouille te weten wie hij is, namelijk niets anders dan een Genie. Als Grenouille op een dag hoort dat er leer aan Giuseppe Baldini een parfumeur op de Pont au Change geleverd moet worden, stelt hij alles in het werk om die opdracht te mogen uitvoeren.
Baldini heeft die avond net besloten om zijn zaak te verkopen omdat hij simpel weg geen nieuwe parfums meer op de markt kan brengen tot dat Grenouille voor hem op de stoep staat om hem het leer te brengen voor de Spaanslederen map voor graaf Verhamont. Vervolgens vraagt Grenouille of hij bij Baldini mag komen werken. Baldini vertelt hem daarop dat hij geen looiersleerling kan gebruiken maar Grenouille ruikt dat Baldini bezig is geweest om “Amor en Psyche” te maken. Een parfum van een populaire parfumeur genaamd Pelissier.
Grenouille krijgt Baldini zover om hem te laten proberen het na te maken en dankzij het feit dat Baldini toch al alle hoop heeft opgegeven krijgt hij een kans.
Grenouille maakt het parfum natuurlijk perfect na en creëert vervolgens een nog beter parfum. Baldini is gelijk verliefd op het parfum en gaat de volgende dag naar Grimal de leerlooier om Grenouille van hem over te kopen. Met de aankoop van Grenouille bloeit de zaak van Baldini weer op tot nationaal en zelfs Europees aanzien. Grenouille moet alle recepten nauwkeurig afmeten zodat Baldini ze allemaal op kan schrijven in een schrift. Van Baldini leert Grenouille methodes om geuren op te nemen zoals persen en destilleren maar als Grenouille probeert om geuren van bijvoorbeeld glas en hout te destilleren loopt dit op niets uit. Door het besef dat hij op deze manier nooit alle geuren kan bezitten word Grenouille ernstig ziek. Niemand weet wat er met hem aan de hand is en men heeft de hoop al opgegeven als Grenouille aan Baldini vraagt of er misschien nog meer methodes zijn dan alleen persen en destilleren. Baldini vertelt hem dat er nog drie methodes zijn namelijk, de enfleurage à chaud, de enfleurage à froid en de enfleurage à l’huile en dat die in het zuiden worden toegepast en dan vooral in de stad Grasse. Als Grenouille dat dan heeft gehoord valt hij in slaap en is na een week volledig genezen. Het liefst vertrekt Grenouille meteen naar het zuiden maar hij weet ook wel dat hij zonder een gezellenbrevet voor de buitenwereld zo goed als niets is. Dus wacht Grenouille geduldig. Totdat Baldini op een dag bereid is Grenouille te laten gaan op de voorwaarden dat Grenouille de onder zijn dak ontstane parfums nooit mag gebruiken of aan derden doorgeven en zolang als Baldini in leven is de stad niet meer mag betreden.
Grenouille gaat akkoord en gaat op weg naar het zuiden.
Deel 2
Grenouille heeft de stad achter zich gelaten en met elke stap word de lucht schoner en zuiverder de geur van de zandweg, de weiden en de aarde, de planten en het water trekken in banen langs zijn neus. Voor het eerst in zijn leven kan Grenouille haast vrij ademen. Terwijl Grenouille verder trekt, wordt hij steeds gevoeliger voor de stank die van de mensen afkomt en mijd hij elke stad en later ook elk dorp. Grenouille wil nergens meer naar toe maar alleen nog maar weg van alle mensen. Zelfs schaapkuddes gaat hij uit de weg om maar niet de geur van de herder te hoeven ruiken. Op den duur trekt Grenouille alleen nog maar ’s nachts en trekt hij zich overdag terug, verstopt in een bosje, en slaapt. Uiteindelijk bereikt Grenouille het massief van Auvergne waar hij de meest eenzame plek in het Franse koninkrijk vindt op de Plomb du Cantal. In eerste instantie heeft Grenouille nog niet door dat hij de plek heeft gevonden waarnaar hij zolang heeft gezocht maar als het dan uiteindelijk tot hem doordringt, juicht hij van geluk en stelt zich aan als een krankzinnige tot diep in de nacht. De volgende dag begint hij met zich in te richten op de berg en gaat op snuffeltocht naar water, vlakbij het water vindt hij ook een natuurlijke mijngang die hij als onderkomen gebruikt. Daar in de grot laat Grenouille de geuren die hij heeft opgeslagen langs zijn neus glijden. Hij houdt complete orgieën met de geuren die hij drinkt uit de flessen van zijn geheugen met als climax de geur van het meisje uit Rue de Marais. Hij waant zich als een god, de grote Grenouille, in zijn Grenouillerijk wat hij in zijn dromen zelf schept. Zo gaat het dag in dag uit zeven jaar lang. De catastrofe komt geheel onverwacht in zijn droom in het hart van de fantasie als Grenouille tot de ontdekking komt dat hij zichzelf niet kan ruiken. Als dat tot hem is doorgedrongen begint hij vreselijk te gillen en ontwaakt hij uit zijn dromen. Grenouille verkeert in eerste instantie in een shock nadat hij tot het besef is gekomen dat hij Grenouille die mensen op kilometers afstand kan ruiken, niet eens zijn eigen geslachtsdeel kan ruiken. Grenouille vertrekt vanaf de Plomb du Cantal in zuidelijke richting. Hij ziet er verschrikkelijk uit met haar tot op de binnenkant van zijn knieën en nagels als vogelklauwen, dus daarom verzint hij een verhaal, dat hij is ontvoerd door rovers en zeven jaar lang opgesloten heeft gezeten in een grot totdat hij door iemand bevrijd is, omdat hem dit geloofwaardiger lijkt dan de waarheid. Markies de la Taillade-Espinasse die leenheer is van de stad Pierrefort waar Grenouille aan komt, word al snel op de hoogte gebracht van het geval Grenouille. Hij bedenkt dat dit was wat hij zocht voor zijn theorie over het “fluidum letale”. Dit individu heeft al die tijd onder invloed gestaan van het ontbindingselement aarde. De markies haalt Grenouille bij zich in huis en toont hem aan de mensen in oorspronkelijke staat. Daarna begint hij met het voeren van een uitgebreid dieet en toedienen van zuivere zuurstof. Dankzij Grenouille wordt het “fluidum letale Taillade” een groot succes. Op een dag krijgt Grenouille door middel van een truc de beschikking over een parfumeursatelier en creëert daar een eigen lichaamsgeur gemaakt van kattenpoep, kaas, rot ei, ammonia en civet met daaroverheen een parfumgeur. Als hij met zijn “lichaamsgeur” zich onder de mensen begeeft accepteren de mensen hem meteen. Hij gaat naar de kathedraal van Saint-Pierre, ademt de wierook in en denkt dan bij zichzelf ‘Wat ruikt die god toch beroerd, god is een arme kleine stinker’.
Na een paar weken verlaat Grenouille ongemerkt de stad en vertrekt opnieuw richting het zuiden.
Deel 3
Al zeven dagen nadat Grenouille uit Montpellier is vertrokken loopt hij Grasse binnen, de handelsmetropool op het gebied van geurstoffen en parfumeriewaren. Grenouille struint als hij is aangekomen door de stad en ontdekt aan de Rue Droite een geur even heerlijk en betoverend als de geur van het meisje aan de Rue de Marais. Toch is de geur niet identiek en zal over een paar jaar nog veel beter zijn dan de geur van het meisje aan de Rue de Marais weet Grenouille. Daarom besluit hij te wachten en zich de kennis eigen te maken om deze geur te bezitten.
Grenouille vindt werk bij parfumeursatelier van de weduwe Madame Arnulfi en haar eerste gezel Druot. Grenouille krijgt een kleine veldhut in een olijfhof tot zijn beschikking en verdient twee franc loon in de week. Al snel leert Grenouille allemaal nieuwe manieren om geuren te bevatten. Zo leert hij het maken van een “essence absolue” dat zo sterk is dat het scherp en bijtend ruikt. Grenouille stelt zich ten op zichte van Druot een beetje dommig op waardoor Druot hem niet als een bedreiging ziet en ze goed met elkaar overweg kunnen. Ook leert Grenouille de enfleurage à froid uit te oefenen. Dit is zonder meer de meest effectieve manier om tere geuren vast te leggen. Het wordt herfst en daarna winter en Druot vervulde steeds vaker zijn taken als de minnaar van Madame Arnulfi bij haar in bed waardoor Grenouille veel tijd had om voor zichzelf te experimenteren. Veel van zijn tijd brengt hij door in het atelier, zogenaamd om een nieuw recept voor eau de cologne uit te vinden, maar in werkelijkheid om een aantal persoonlijke geuren aan te leggen. Zo ontwikkelt hij een onopvallendheidsgeur, een meelijwekkende geur, een afweergeur en een aanwezigheidsgeur. De onopvallendheidsgeur is bedoeld om niet op te vallen, de meelijwekkende geur om overal verwend te worden, de afwerende geur om mensen op afstand te houden en de aanwezigheidsgeur om snel aan de beurt te zijn als hij bijvoorbeeld in de winkel staat om civet te kopen. Verder experimenteert Grenouille met het verkrijgen van geuren van glas en koperen deurknoppen en later ook op ratten en kleine katten die hij in het vet verdrinkt. Maar de dieren staan allemaal angstgeuren af die de pommades verpesten, dus besluit hij dat de proefdieren eerst op hun gemak moesten zijn en dan dood gemaakt moeten worden.
Hij begint met een jonge hond die hij van zijn moeder weg lokt met een stuk vlees en dood slaat terwijl het naar het vlees hapt. Hij legt het lichaam in het vet en houd de hele nacht de wacht om te zorgen dat het lichaam weer verwijderd is voordat het ontbindingsgeuren gaat afscheiden. Hierna verwerkt Grenouille het tot een “essence absoleu” en laat de moeder van de pup er aan ruiken die spontaan begint te janken en niet meer bij het buisje weg wil. Na nog wat meer experimenten onder andere met lapjes die hij in kroegen en kerken verstopt, heeft hij de juiste verhoudingen vet gevonden om een mensengeur het best op te nemen. Dan als het weer zomer is gaat Grenouille terug naar de Rue Droite en ontdekt dat het meisje daar nog steeds is, ongedeerd en met een nog sterkere geur.
Als Grenouille daarop terug gaat naar zijn hut en de geur al tevoorschijn haalt alsof hij hem al bezit, schrikt hij op en denkt ‘ Wat gebeurt er als de geur op is, en ik de bron van de geur niet meer heb? Hij ziet zichzelf al langzaam sterven door middel van een martelend geleidelijk wegdampen van zichzelf.
Dan na een tijdje bedenkt hij dat hij de geur van het meisje niet zomaar moet verspillen maar er een parfum van moet maken. Alleen voor een mensenparfum kun je niet als basis muskus, civet, rozenolie of neroli gebruiken. Voor een mensenparfum zijn andere ingrediënten nodig. In mei van dat jaar vindt men in een rozenveld nabij Grasse het lichaam van een beeldschoon vijftienjarig meisje. Met een klap op het hoofd omgebracht en beroofd van haar en kleren. Niet veel later worden er weer twee moorden gepleegd, weer zijn het zeer mooie meisjes en weer zijn ze naakt en kaal geschoren. Alhoewel na deze dubbele moord de bewaking wordt verscherpt wordt er een paar dagen later opnieuw een moord gepleegd, dit maal op een wasvrouw. De hele zomer lang gaat er geen week voorbij of er wordt wel een lichaam van een mooie jonge vrouw gevonden, kaal en beroofd van haar kleren. Als er in Grasse al vier en twintig lichamen zijn gevonden wordt de moordenaar door de bisschop in de ban gedaan en vervloekt. Hierna houden de moorden op totdat er bericht komt uit Grenoble dat daar nu een meisjesmoordenaar rondwaart die ze de kleren van het lijf rukt en de haren uit hun hoofd trekt. Antoine Richis, de vader van Laure het meisje aan de Rue Droite, besluit om zijn dochter naar Grenoble af te laten reizen. Tenminste dat vertelt hij iedereen, maar in werkelijkheid is het een afleidingsmanoeuvre en reist hij met zijn dochter de andere kant op richting de eilanden van Lerin. Om van daaruit weer naar Vence te trekken waar hij zijn notaris al heeft laten komen om het huwelijk tussen Laure en Alphonse te regelen met Baron de Bouyon, de vader van Alphonse. Op het moment dat Laure en haar vader vertrekken is Grenouille aan de andere kant van de stad en hij merkt al snel dat er iets mist. Hij komt er al snel achter dat Richis en Laure zijn vertrokken maar de poortwachters zeggen dat ze richting Grenoble zijn gegaan en Grenouille ruikt dat de geur juist van de andere kant komt. Hij besluit natuurlijk om zijn neus te volgen en vertrekt naar La Napoule waar hij goedkoop als leerlooiersgezel in een herberg mag overnachten. Even later hoort hij dat er drie ruiters naderen. Het zijn Richis, Laure en de dienstmaagd die ook komen overnachten in de herberg. Die nacht gaat Grenouille meteen aan het werk om de doek met pommade in te smeren. Daarna klimt hij via een lader bij Laures kamer naar binnen. Eenmaal binnen slaat hij Laure die op haar buik ligt te slapen met de knuppel dood en wikkelt haar vervolgens in de lappen die zijn besmeert met pommade. Vervolgens gaat hij er bij zitten en wacht tot het tijd is om het lichaam uit de lappen te wikkelen. Als het ochtend wordt, wikkelt hij de lappen van het lichaam af en vertrekt terug naar Grasse. Met het nieuws van de moord op Laure Richis is ook de angst terug in Grasse. Overal wordt naar inlichtingen over de leerlooiersgezel die ook in de herberg heeft overnacht en de volgende dag verdwenen is gevraagd. Totdat een van de poortwachters met het verhaal komt dat iemand aan hem heeft gevraagd waar Richis en Laure heen waren vertrokken. Het gaat om een zeer onopvallend persoon die hij nooit weer had herkend als hij hem gisteren niet toevallig tegengekomen was bij het atelier van Maître Druot. Een uur later word Grenouille gearresteerd en worden de kleren en de haren van de vermoorde meisjes in zijn hut opgegraven. De bewijzen zijn overweldigend en Jean-Baptiste Grenouille krijgt de doodstraf opgelegd. De voorbereidingen voor het voltrekken van het vonnis beginnen meteen en op de dag dat het dan ook werkelijk gaat gebeuren is de stad tot aan de nok toe gevuld. Zodra Grenouille aan komt in een koets, barst er gejoel los op het plein. Totdat Grenouille uit de koets stapt en er een wonder geschiedt want iedereen weet ineens zeker dat hij nooit de moordenaar kan zijn. Alle mensen op het plein overvalt een krachtig gevoel van genegenheid en dwaze kinderlijke verliefdheid die uitmondt in een massale orgie. Grijsaard met maagd, dagloner met advocatenvrouw, leerjongen met non echt alles door elkaar en zoals het maar uitkomt. Deze reactie had Grenouille uitgelokt door wat van het parfum te gebruiken dat hij had samengesteld met de geuren van zijn slachtoffers. Zelfs Laures vader weet zeker dat Grenouille niet de moordenaar kan zijn en legt hem zelfs in Laures bed als Grenouille flauw valt. Diezelfde avond vertrekt Grenouille uit Grasse terwijl iedereen nog aan het feestvieren is. Een paar dagen later wordt Druot opgepakt en na een marteling van vier en twintig uur bekent hij alle vijf en twintig moorden. Druot wordt spoedig daarop ter dood veroordeeld voor de moorden in Grasse.
Deel 4
Grenouille reist weer alleen ’s nachts en net als aan het begin gaat hij alle steden uit de weg. Hij komt langs de Plomb du Cantal maar heeft niet het verlangen om er naar terug te gaan. Zijn holbewonersbestaan is onleefbaar gebleken net zoals het leven onder de mensen. Op beide plaatsen stik je. Hij wil helemaal niet meer leven. Af en toe grijpt hij naar de kleine flacon met parfum die nog zo goed als vol is want hij heeft in Grasse maar een druppel gebruikt. De rest is voldoende om de hele wereld te betoveren. Op 25 juni 1767 bereikt Grenouille de stad Parijs. Hij gaat weer richting het Cemetière des Innocents en zoekt een plekje. Pas als het middernacht is en de plek tot leven komt met allerlei gespuis, komt Grenouille tevoorschijn onopvallend als altijd. Totdat hij de flacon met het parfum volledig over zich heen sprenkelt. Hij wordt overspoeld door een intense schoonheid en doet de mensen vervullen van liefde.
Ze vormen een kring om hem heen en dan plotseling storten ze zich allemaal op hem en scheuren ze hem met zijn allen aan stukken. Een half uur later is Jean-Baptiste Grenouille tot op de laatste vezel van de aardbodem verdwenen.
Het boek het parfum heeft geen betrekking op de werkelijkheid. De hoofdpersoon Grenouille is een verzonnen figuur.
Mijn mening
Het parfum is een ontzettend goed maar raar boek. Het gaat over Grenouille die een geweldig reukvermogen heeft en de meest lekkere luchtjes kan maken. Hij is gek op de geur van vijftien jarige meisjes. En heeft er daarom door het hele boek heen 24 vermoord. Ik had in het begin moeite om er doorheen te komen, maar hoe verder ik kwam hoe meer het me begin te boeien en te intrigeren. Vooral de koelbloedige manier waarop Grenouille te werk gaat. De manier waarop de schrijver de moorden beschrijft is erg gedetailleerd waardoor je meeleeft met het boek. Wat me het meest fascineert, is hoe de schrijver dit heeft kunnen bedenken. Het einde is daarom ook geniaal.
Recensies
'Toen hij eindelijk leerde praten, ontdekte hij dat taal ontoereikend was voor alle geursensaties die hij en niemand anders ervoer', vertelt de alwetende verteller over de jonge, wilde Jean-Baptiste Grenouille, de moordenaar in Perfume: The Story of a Murderer.
Het is min of meer hetzelfde probleem waarmee regisseur Tom Tykwer zelf moet hebben geworsteld. Als woorden al tekort schieten, hoe zit het dan met beeld? Hoe verfilm je een geur? Al in 1929 werd in de filmhuizen geëxperimenteerd met geuren, maar geen van de vindingen - van de Aromara en de Smell-O- Vision tot de Odorama: scratch- 'n'-sniff geurkaarten waarmee de bioscoopbezoeker op gepaste tijden kon meeruiken - sloeg aan. Een verfilming van Das Parfum, de bestseller van Patrick Süskind uit 1985, kwam dan ook jarenlang niet van de grond, hoewel het toch niet de minsten waren die zich erover bogen. Ridley Scott, Tim Burton, Martin Scorsese, Milos Forman en Stanley Kubrick achtten het boek allemaal onverfilmbaar. In de bioscoop moet de geur worden gecompenseerd, beseft Tom Tykwer; het beeld moet zo suggestief zijn dat de kijker zich de reuk verbeeldt. Het Duitse wonderkind, groot geworden met arthousefilms als Winterschläfer en Lola rennt, toont in het allereerste beeld van zijn 50 miljoen euro kostende, Engels gesproken, Duits-Frans-Spaanse coproductie een neus. Alleen maar een neus, in een streepje licht. Langzaam wordt het gezicht van Jean-Baptiste Grenouille (de Engelse acteur Ben Whishaw) zichtbaar, die op het punt staat ter dood veroordeeld te worden. Een neusvleugel trilt; je kunt hem horen ruiken. Het is een stijlmiddel dat consequent terugkeert. Zoals Peter Greenaway zijn vreetfilm The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover steevast op maaghoogte filmde, belicht Tykwer de neus van zijn protagonist en toont hij daarna de reukassociaties: van bloemetjes en blaadjes, sinaasappels en ander fruit tot natte stenen en een vrouwennek. Perfume: The Story of a Murderer is gegoten in de vorm van een raamvertelling: nadat Grenouille ter dood is veroordeeld, gaat de film terug in de tijd naar 17 juli 1738 en wordt duidelijk welke weg het weeskind is gegaan na zijn geboorte achter een viskraam op de markt van Parijs. Hoe hij zich van leerlooier opwerkt tot parfumeursgezel. En hoe Grenouille nadat hij in een donkere nacht een mooi, roodharig meisje wurgt en er niet in slaagt haar geur vast te houden, begint aan een obsessieve queeste de parfum der parfums te maken. Tykwer heeft een paar keer de hulp van een voice over nodig: John Hurt, met dezelfde mooie intonatie als in Jim Hensons The Storyteller. Verder is het twee uur en vijftien minuten durende Perfume: The Story of a Murderer pure cinema. Naast Whishaw overtuigen Dustin Hoffman, Rachel Hurd-Wood en Alan Rickman. De montage is effectief en bombastisch, de kostuums, de art direction en de belichting zijn oogstrelend, de massascènes zijn imposant. De naar de foto's van Spencer Tunick gemodelleerde finale waarin Grenouille op het dorpsplein van het parfumeursbolwerk Grasse een woedende mensenmenigte aan zijn voeten krijgt met een geparfumeerde, witte zakdoek is op de rand van kitsch én magistraal. Zoals een toreador een stier, betovert Grenouille jong en oud, arm en rijk, gelovigen en ongelovigen. Hun woede maakt plaats voor pure liefde. In slow motion. Op de geluidband klinkt door Tykwer zelf gecomponeerde, Arvo Pärt-achtige koormuziek. Perfume: The Story of a Murderer is een psychologische thriller en een historische kostuumfilm ineen; een wreed sprookje én angstaanjagende horror.
Jan Pieter Ekker 7 december 2006
Volkskrant http://www.volkskrant.nl/recensies/perfume-the-story-of-a-murderer~a3861125/
Auteur: Patrick Süskind
Uitgever: Prometheus
Aantal bladzijdes: 255
Eerste druk: 1985
Gelezen druk:
Oorspronkelijke taal: Duits
Auteur
Patrick Süskind is een duitse schrijver die oorspronkelijk scenarioschrijver was. Hij is geboren in de gemeente Münsing in 1949. Zijn bekenste boek is Het parfum. Het is één van de meest gelezen Duitse boeken wereldwijd en een bestseller. Het is in 49 talen vertaald en werd in 2006 verfilmd.
Samenvatting
Deel 1
Op 17 juli 1738 wordt Jean-Baptiste Grenouille op de “stinkendste” plek van het hele Franse koninkrijk, namelijk de Cimetière des Innocents, onder een viskraam geboren. Zijn moeder, die eigenlijk verwacht dat het kind al dood is of anders wel snel zal sterven, valt echter vlak na de bevalling flauw en tuimelt voorover op straat. Hierdoor komen de mensen naar haar toe en ontdekken ze Grenouille die het op een krijsen heeft gezet. Grenouille wordt ondergebracht bij een min en zijn moeder word opgepakt en voor de rechter gesleept waar ze haar veroordelen voor meervoudige kindermoord en hakken haar een paar weken later op de place de Grève het hoofd af. Op dat moment is Grenouille al een paar maal van min gewisseld omdat hij te gulzig is en de andere kinderen de melk ontneemt. Uiteindelijk word Grenouille afgestaan aan het klooster van Saint-Merri in de Rue Saint-Martin. Daar wordt hij gedoopt tot Jean-Baptiste en wordt hij op kosten van het klooster grootgebracht. Hij wordt overgedragen aan de min, genaamd Jeanne Bussie die echter na een paar weken al weer met Grenouille op de stoep staat om hem terug te brengen. Pater Terrier die opendoet, begrijpt niet waarom de min zo graag van het kind af wil en moet bijna lachen als Jeanne Bussie beweert dat het kind van de duivel bezeten is. De min weigert echter het kind weer mee te nemen en dus neemt Terrier het kind, dat vredig ligt te slapen, van haar aan en neemt het mee naar binnen. In eerste instantie beeldt hij zich in dat hij de vader van Grenouille is, maar als Grenouille wakker wordt krijgt Terrier het gevoel dat Grenouille hem verslindt met zijn neus. Op dat moment ruikt hij zijn eigen stank en wil hij het kind zover mogelijk bij zich vandaan houden. Daarop brengt hij Grenouille een heel stuk bij zich vandaan, naar Madame Gaillard.
Daar krijgt Grenouille de kans om op te groeien, omdat madame Gaillard niet kan ruiken en alle kinderen gelijk behandelt. Wel valt het madame Gaillard op dat, als Grenouille ouder wordt hij over bepaalde vermogens en eigenaardigheden beschikt. Hij vindt altijd de weg in het donker zonder licht, weet te voorspellen wanneer iemand zich in hun richting begeeft en kan haar precies vertellen waar ze haar geld heeft verstopt als ze dat vergeten is. In werkelijkheid is het zo dat Grenouille geen licht nodig heeft omdat hij niet op zijn ogen vertrouwt maar op zijn neus en iemand al van verre ruikt aankomen. Als Grenouille acht jaar is neemt madame Gaillard Grenouille mee naar de leerlooier Grimal omdat het klooster de jaarlijkse betaling heeft gestaakt. Ze laat Grenouille bij Grimal achter voor vijftien franc provisie.
Met de eerste ademteug die Grenouille van Grimals geuraura heeft opgesnoven, weet hij dat Grimal in staat is om hem dood te ranselen. Grenouille is gedwee en gehoorzaam en werkt hard maar na een jaar krijgt hij miltvuur. Een gevreesde looierskwaal en meestal met slechte afloop, maar Grenouille overleeft het en houdt er de resistentie tegen miltvuur aan over wat hem meer waarde geeft voor Grimal. Van af dan wordt Grenouille wat beter behandeld en krijgt hij meer vrijheid. Grenouille zwerft veel door Parijs. Hij beschouwt Parijs als het grootste jachtterrein van geuren, een luilekkerland voor iemand zoals hij. Grenouille gaat bijna elke avond op reuktocht en zo ook op de eerste september van 1753 als de troonsbestijging van de koning wordt gevierd en er vuurwerk wordt afgestoken op de Pont Royal.
Grenouille is bij het vuurwerk geweest maar vindt de geuren eentonig en besluit weer op huis aan te gaan. Dan op zijn weg naar huis ruikt hij heel licht en bijna onmerkbaar de geur der geuren. Grenouille krijgt het gevoel dat dit de sleutel is om alle geuren te ordenen, dat je niets van geuren begrijpt als je deze ene niet begrijpt. Hij spert zijn neus wijd open en jaagt de heerlijke geur na totdat hij bij de Rue de Marais de oorsprong van de geur ontdekt. Het is een meisje met rood haar en een blanke huid die aan een tafel mirabellen schoonmaakt. Grenouille loopt naar het meisje toe en als ze zich omdraait is ze zo verlamd van schrik dat Grenouille veel tijd heeft om zijn handen rond haar hals te leggen. Hij wurgt haar en legt haar op de grond tussen de mirabellenpitten en scheurt haar jurk open. Vervolgens neemt Grenouille de geur van het meisje van top tot teen in zich op door met zijn neus haar hele lichaam af te gaan en slaat de geur diep van binnen op. Vanaf dat moment denkt Grenouille te weten wie hij is, namelijk niets anders dan een Genie. Als Grenouille op een dag hoort dat er leer aan Giuseppe Baldini een parfumeur op de Pont au Change geleverd moet worden, stelt hij alles in het werk om die opdracht te mogen uitvoeren.
Baldini heeft die avond net besloten om zijn zaak te verkopen omdat hij simpel weg geen nieuwe parfums meer op de markt kan brengen tot dat Grenouille voor hem op de stoep staat om hem het leer te brengen voor de Spaanslederen map voor graaf Verhamont. Vervolgens vraagt Grenouille of hij bij Baldini mag komen werken. Baldini vertelt hem daarop dat hij geen looiersleerling kan gebruiken maar Grenouille ruikt dat Baldini bezig is geweest om “Amor en Psyche” te maken. Een parfum van een populaire parfumeur genaamd Pelissier.
Grenouille krijgt Baldini zover om hem te laten proberen het na te maken en dankzij het feit dat Baldini toch al alle hoop heeft opgegeven krijgt hij een kans.
Grenouille maakt het parfum natuurlijk perfect na en creëert vervolgens een nog beter parfum. Baldini is gelijk verliefd op het parfum en gaat de volgende dag naar Grimal de leerlooier om Grenouille van hem over te kopen. Met de aankoop van Grenouille bloeit de zaak van Baldini weer op tot nationaal en zelfs Europees aanzien. Grenouille moet alle recepten nauwkeurig afmeten zodat Baldini ze allemaal op kan schrijven in een schrift. Van Baldini leert Grenouille methodes om geuren op te nemen zoals persen en destilleren maar als Grenouille probeert om geuren van bijvoorbeeld glas en hout te destilleren loopt dit op niets uit. Door het besef dat hij op deze manier nooit alle geuren kan bezitten word Grenouille ernstig ziek. Niemand weet wat er met hem aan de hand is en men heeft de hoop al opgegeven als Grenouille aan Baldini vraagt of er misschien nog meer methodes zijn dan alleen persen en destilleren. Baldini vertelt hem dat er nog drie methodes zijn namelijk, de enfleurage à chaud, de enfleurage à froid en de enfleurage à l’huile en dat die in het zuiden worden toegepast en dan vooral in de stad Grasse. Als Grenouille dat dan heeft gehoord valt hij in slaap en is na een week volledig genezen. Het liefst vertrekt Grenouille meteen naar het zuiden maar hij weet ook wel dat hij zonder een gezellenbrevet voor de buitenwereld zo goed als niets is. Dus wacht Grenouille geduldig. Totdat Baldini op een dag bereid is Grenouille te laten gaan op de voorwaarden dat Grenouille de onder zijn dak ontstane parfums nooit mag gebruiken of aan derden doorgeven en zolang als Baldini in leven is de stad niet meer mag betreden.
Grenouille gaat akkoord en gaat op weg naar het zuiden.
Deel 2
Grenouille heeft de stad achter zich gelaten en met elke stap word de lucht schoner en zuiverder de geur van de zandweg, de weiden en de aarde, de planten en het water trekken in banen langs zijn neus. Voor het eerst in zijn leven kan Grenouille haast vrij ademen. Terwijl Grenouille verder trekt, wordt hij steeds gevoeliger voor de stank die van de mensen afkomt en mijd hij elke stad en later ook elk dorp. Grenouille wil nergens meer naar toe maar alleen nog maar weg van alle mensen. Zelfs schaapkuddes gaat hij uit de weg om maar niet de geur van de herder te hoeven ruiken. Op den duur trekt Grenouille alleen nog maar ’s nachts en trekt hij zich overdag terug, verstopt in een bosje, en slaapt. Uiteindelijk bereikt Grenouille het massief van Auvergne waar hij de meest eenzame plek in het Franse koninkrijk vindt op de Plomb du Cantal. In eerste instantie heeft Grenouille nog niet door dat hij de plek heeft gevonden waarnaar hij zolang heeft gezocht maar als het dan uiteindelijk tot hem doordringt, juicht hij van geluk en stelt zich aan als een krankzinnige tot diep in de nacht. De volgende dag begint hij met zich in te richten op de berg en gaat op snuffeltocht naar water, vlakbij het water vindt hij ook een natuurlijke mijngang die hij als onderkomen gebruikt. Daar in de grot laat Grenouille de geuren die hij heeft opgeslagen langs zijn neus glijden. Hij houdt complete orgieën met de geuren die hij drinkt uit de flessen van zijn geheugen met als climax de geur van het meisje uit Rue de Marais. Hij waant zich als een god, de grote Grenouille, in zijn Grenouillerijk wat hij in zijn dromen zelf schept. Zo gaat het dag in dag uit zeven jaar lang. De catastrofe komt geheel onverwacht in zijn droom in het hart van de fantasie als Grenouille tot de ontdekking komt dat hij zichzelf niet kan ruiken. Als dat tot hem is doorgedrongen begint hij vreselijk te gillen en ontwaakt hij uit zijn dromen. Grenouille verkeert in eerste instantie in een shock nadat hij tot het besef is gekomen dat hij Grenouille die mensen op kilometers afstand kan ruiken, niet eens zijn eigen geslachtsdeel kan ruiken. Grenouille vertrekt vanaf de Plomb du Cantal in zuidelijke richting. Hij ziet er verschrikkelijk uit met haar tot op de binnenkant van zijn knieën en nagels als vogelklauwen, dus daarom verzint hij een verhaal, dat hij is ontvoerd door rovers en zeven jaar lang opgesloten heeft gezeten in een grot totdat hij door iemand bevrijd is, omdat hem dit geloofwaardiger lijkt dan de waarheid. Markies de la Taillade-Espinasse die leenheer is van de stad Pierrefort waar Grenouille aan komt, word al snel op de hoogte gebracht van het geval Grenouille. Hij bedenkt dat dit was wat hij zocht voor zijn theorie over het “fluidum letale”. Dit individu heeft al die tijd onder invloed gestaan van het ontbindingselement aarde. De markies haalt Grenouille bij zich in huis en toont hem aan de mensen in oorspronkelijke staat. Daarna begint hij met het voeren van een uitgebreid dieet en toedienen van zuivere zuurstof. Dankzij Grenouille wordt het “fluidum letale Taillade” een groot succes. Op een dag krijgt Grenouille door middel van een truc de beschikking over een parfumeursatelier en creëert daar een eigen lichaamsgeur gemaakt van kattenpoep, kaas, rot ei, ammonia en civet met daaroverheen een parfumgeur. Als hij met zijn “lichaamsgeur” zich onder de mensen begeeft accepteren de mensen hem meteen. Hij gaat naar de kathedraal van Saint-Pierre, ademt de wierook in en denkt dan bij zichzelf ‘Wat ruikt die god toch beroerd, god is een arme kleine stinker’.
Na een paar weken verlaat Grenouille ongemerkt de stad en vertrekt opnieuw richting het zuiden.
Deel 3
Al zeven dagen nadat Grenouille uit Montpellier is vertrokken loopt hij Grasse binnen, de handelsmetropool op het gebied van geurstoffen en parfumeriewaren. Grenouille struint als hij is aangekomen door de stad en ontdekt aan de Rue Droite een geur even heerlijk en betoverend als de geur van het meisje aan de Rue de Marais. Toch is de geur niet identiek en zal over een paar jaar nog veel beter zijn dan de geur van het meisje aan de Rue de Marais weet Grenouille. Daarom besluit hij te wachten en zich de kennis eigen te maken om deze geur te bezitten.
Grenouille vindt werk bij parfumeursatelier van de weduwe Madame Arnulfi en haar eerste gezel Druot. Grenouille krijgt een kleine veldhut in een olijfhof tot zijn beschikking en verdient twee franc loon in de week. Al snel leert Grenouille allemaal nieuwe manieren om geuren te bevatten. Zo leert hij het maken van een “essence absolue” dat zo sterk is dat het scherp en bijtend ruikt. Grenouille stelt zich ten op zichte van Druot een beetje dommig op waardoor Druot hem niet als een bedreiging ziet en ze goed met elkaar overweg kunnen. Ook leert Grenouille de enfleurage à froid uit te oefenen. Dit is zonder meer de meest effectieve manier om tere geuren vast te leggen. Het wordt herfst en daarna winter en Druot vervulde steeds vaker zijn taken als de minnaar van Madame Arnulfi bij haar in bed waardoor Grenouille veel tijd had om voor zichzelf te experimenteren. Veel van zijn tijd brengt hij door in het atelier, zogenaamd om een nieuw recept voor eau de cologne uit te vinden, maar in werkelijkheid om een aantal persoonlijke geuren aan te leggen. Zo ontwikkelt hij een onopvallendheidsgeur, een meelijwekkende geur, een afweergeur en een aanwezigheidsgeur. De onopvallendheidsgeur is bedoeld om niet op te vallen, de meelijwekkende geur om overal verwend te worden, de afwerende geur om mensen op afstand te houden en de aanwezigheidsgeur om snel aan de beurt te zijn als hij bijvoorbeeld in de winkel staat om civet te kopen. Verder experimenteert Grenouille met het verkrijgen van geuren van glas en koperen deurknoppen en later ook op ratten en kleine katten die hij in het vet verdrinkt. Maar de dieren staan allemaal angstgeuren af die de pommades verpesten, dus besluit hij dat de proefdieren eerst op hun gemak moesten zijn en dan dood gemaakt moeten worden.
Hij begint met een jonge hond die hij van zijn moeder weg lokt met een stuk vlees en dood slaat terwijl het naar het vlees hapt. Hij legt het lichaam in het vet en houd de hele nacht de wacht om te zorgen dat het lichaam weer verwijderd is voordat het ontbindingsgeuren gaat afscheiden. Hierna verwerkt Grenouille het tot een “essence absoleu” en laat de moeder van de pup er aan ruiken die spontaan begint te janken en niet meer bij het buisje weg wil. Na nog wat meer experimenten onder andere met lapjes die hij in kroegen en kerken verstopt, heeft hij de juiste verhoudingen vet gevonden om een mensengeur het best op te nemen. Dan als het weer zomer is gaat Grenouille terug naar de Rue Droite en ontdekt dat het meisje daar nog steeds is, ongedeerd en met een nog sterkere geur.
Als Grenouille daarop terug gaat naar zijn hut en de geur al tevoorschijn haalt alsof hij hem al bezit, schrikt hij op en denkt ‘ Wat gebeurt er als de geur op is, en ik de bron van de geur niet meer heb? Hij ziet zichzelf al langzaam sterven door middel van een martelend geleidelijk wegdampen van zichzelf.
Dan na een tijdje bedenkt hij dat hij de geur van het meisje niet zomaar moet verspillen maar er een parfum van moet maken. Alleen voor een mensenparfum kun je niet als basis muskus, civet, rozenolie of neroli gebruiken. Voor een mensenparfum zijn andere ingrediënten nodig. In mei van dat jaar vindt men in een rozenveld nabij Grasse het lichaam van een beeldschoon vijftienjarig meisje. Met een klap op het hoofd omgebracht en beroofd van haar en kleren. Niet veel later worden er weer twee moorden gepleegd, weer zijn het zeer mooie meisjes en weer zijn ze naakt en kaal geschoren. Alhoewel na deze dubbele moord de bewaking wordt verscherpt wordt er een paar dagen later opnieuw een moord gepleegd, dit maal op een wasvrouw. De hele zomer lang gaat er geen week voorbij of er wordt wel een lichaam van een mooie jonge vrouw gevonden, kaal en beroofd van haar kleren. Als er in Grasse al vier en twintig lichamen zijn gevonden wordt de moordenaar door de bisschop in de ban gedaan en vervloekt. Hierna houden de moorden op totdat er bericht komt uit Grenoble dat daar nu een meisjesmoordenaar rondwaart die ze de kleren van het lijf rukt en de haren uit hun hoofd trekt. Antoine Richis, de vader van Laure het meisje aan de Rue Droite, besluit om zijn dochter naar Grenoble af te laten reizen. Tenminste dat vertelt hij iedereen, maar in werkelijkheid is het een afleidingsmanoeuvre en reist hij met zijn dochter de andere kant op richting de eilanden van Lerin. Om van daaruit weer naar Vence te trekken waar hij zijn notaris al heeft laten komen om het huwelijk tussen Laure en Alphonse te regelen met Baron de Bouyon, de vader van Alphonse. Op het moment dat Laure en haar vader vertrekken is Grenouille aan de andere kant van de stad en hij merkt al snel dat er iets mist. Hij komt er al snel achter dat Richis en Laure zijn vertrokken maar de poortwachters zeggen dat ze richting Grenoble zijn gegaan en Grenouille ruikt dat de geur juist van de andere kant komt. Hij besluit natuurlijk om zijn neus te volgen en vertrekt naar La Napoule waar hij goedkoop als leerlooiersgezel in een herberg mag overnachten. Even later hoort hij dat er drie ruiters naderen. Het zijn Richis, Laure en de dienstmaagd die ook komen overnachten in de herberg. Die nacht gaat Grenouille meteen aan het werk om de doek met pommade in te smeren. Daarna klimt hij via een lader bij Laures kamer naar binnen. Eenmaal binnen slaat hij Laure die op haar buik ligt te slapen met de knuppel dood en wikkelt haar vervolgens in de lappen die zijn besmeert met pommade. Vervolgens gaat hij er bij zitten en wacht tot het tijd is om het lichaam uit de lappen te wikkelen. Als het ochtend wordt, wikkelt hij de lappen van het lichaam af en vertrekt terug naar Grasse. Met het nieuws van de moord op Laure Richis is ook de angst terug in Grasse. Overal wordt naar inlichtingen over de leerlooiersgezel die ook in de herberg heeft overnacht en de volgende dag verdwenen is gevraagd. Totdat een van de poortwachters met het verhaal komt dat iemand aan hem heeft gevraagd waar Richis en Laure heen waren vertrokken. Het gaat om een zeer onopvallend persoon die hij nooit weer had herkend als hij hem gisteren niet toevallig tegengekomen was bij het atelier van Maître Druot. Een uur later word Grenouille gearresteerd en worden de kleren en de haren van de vermoorde meisjes in zijn hut opgegraven. De bewijzen zijn overweldigend en Jean-Baptiste Grenouille krijgt de doodstraf opgelegd. De voorbereidingen voor het voltrekken van het vonnis beginnen meteen en op de dag dat het dan ook werkelijk gaat gebeuren is de stad tot aan de nok toe gevuld. Zodra Grenouille aan komt in een koets, barst er gejoel los op het plein. Totdat Grenouille uit de koets stapt en er een wonder geschiedt want iedereen weet ineens zeker dat hij nooit de moordenaar kan zijn. Alle mensen op het plein overvalt een krachtig gevoel van genegenheid en dwaze kinderlijke verliefdheid die uitmondt in een massale orgie. Grijsaard met maagd, dagloner met advocatenvrouw, leerjongen met non echt alles door elkaar en zoals het maar uitkomt. Deze reactie had Grenouille uitgelokt door wat van het parfum te gebruiken dat hij had samengesteld met de geuren van zijn slachtoffers. Zelfs Laures vader weet zeker dat Grenouille niet de moordenaar kan zijn en legt hem zelfs in Laures bed als Grenouille flauw valt. Diezelfde avond vertrekt Grenouille uit Grasse terwijl iedereen nog aan het feestvieren is. Een paar dagen later wordt Druot opgepakt en na een marteling van vier en twintig uur bekent hij alle vijf en twintig moorden. Druot wordt spoedig daarop ter dood veroordeeld voor de moorden in Grasse.
Deel 4
Grenouille reist weer alleen ’s nachts en net als aan het begin gaat hij alle steden uit de weg. Hij komt langs de Plomb du Cantal maar heeft niet het verlangen om er naar terug te gaan. Zijn holbewonersbestaan is onleefbaar gebleken net zoals het leven onder de mensen. Op beide plaatsen stik je. Hij wil helemaal niet meer leven. Af en toe grijpt hij naar de kleine flacon met parfum die nog zo goed als vol is want hij heeft in Grasse maar een druppel gebruikt. De rest is voldoende om de hele wereld te betoveren. Op 25 juni 1767 bereikt Grenouille de stad Parijs. Hij gaat weer richting het Cemetière des Innocents en zoekt een plekje. Pas als het middernacht is en de plek tot leven komt met allerlei gespuis, komt Grenouille tevoorschijn onopvallend als altijd. Totdat hij de flacon met het parfum volledig over zich heen sprenkelt. Hij wordt overspoeld door een intense schoonheid en doet de mensen vervullen van liefde.
Ze vormen een kring om hem heen en dan plotseling storten ze zich allemaal op hem en scheuren ze hem met zijn allen aan stukken. Een half uur later is Jean-Baptiste Grenouille tot op de laatste vezel van de aardbodem verdwenen.
Het boek het parfum heeft geen betrekking op de werkelijkheid. De hoofdpersoon Grenouille is een verzonnen figuur.
Mijn mening
Het parfum is een ontzettend goed maar raar boek. Het gaat over Grenouille die een geweldig reukvermogen heeft en de meest lekkere luchtjes kan maken. Hij is gek op de geur van vijftien jarige meisjes. En heeft er daarom door het hele boek heen 24 vermoord. Ik had in het begin moeite om er doorheen te komen, maar hoe verder ik kwam hoe meer het me begin te boeien en te intrigeren. Vooral de koelbloedige manier waarop Grenouille te werk gaat. De manier waarop de schrijver de moorden beschrijft is erg gedetailleerd waardoor je meeleeft met het boek. Wat me het meest fascineert, is hoe de schrijver dit heeft kunnen bedenken. Het einde is daarom ook geniaal.
Recensies
'Toen hij eindelijk leerde praten, ontdekte hij dat taal ontoereikend was voor alle geursensaties die hij en niemand anders ervoer', vertelt de alwetende verteller over de jonge, wilde Jean-Baptiste Grenouille, de moordenaar in Perfume: The Story of a Murderer.
Het is min of meer hetzelfde probleem waarmee regisseur Tom Tykwer zelf moet hebben geworsteld. Als woorden al tekort schieten, hoe zit het dan met beeld? Hoe verfilm je een geur? Al in 1929 werd in de filmhuizen geëxperimenteerd met geuren, maar geen van de vindingen - van de Aromara en de Smell-O- Vision tot de Odorama: scratch- 'n'-sniff geurkaarten waarmee de bioscoopbezoeker op gepaste tijden kon meeruiken - sloeg aan. Een verfilming van Das Parfum, de bestseller van Patrick Süskind uit 1985, kwam dan ook jarenlang niet van de grond, hoewel het toch niet de minsten waren die zich erover bogen. Ridley Scott, Tim Burton, Martin Scorsese, Milos Forman en Stanley Kubrick achtten het boek allemaal onverfilmbaar. In de bioscoop moet de geur worden gecompenseerd, beseft Tom Tykwer; het beeld moet zo suggestief zijn dat de kijker zich de reuk verbeeldt. Het Duitse wonderkind, groot geworden met arthousefilms als Winterschläfer en Lola rennt, toont in het allereerste beeld van zijn 50 miljoen euro kostende, Engels gesproken, Duits-Frans-Spaanse coproductie een neus. Alleen maar een neus, in een streepje licht. Langzaam wordt het gezicht van Jean-Baptiste Grenouille (de Engelse acteur Ben Whishaw) zichtbaar, die op het punt staat ter dood veroordeeld te worden. Een neusvleugel trilt; je kunt hem horen ruiken. Het is een stijlmiddel dat consequent terugkeert. Zoals Peter Greenaway zijn vreetfilm The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover steevast op maaghoogte filmde, belicht Tykwer de neus van zijn protagonist en toont hij daarna de reukassociaties: van bloemetjes en blaadjes, sinaasappels en ander fruit tot natte stenen en een vrouwennek. Perfume: The Story of a Murderer is gegoten in de vorm van een raamvertelling: nadat Grenouille ter dood is veroordeeld, gaat de film terug in de tijd naar 17 juli 1738 en wordt duidelijk welke weg het weeskind is gegaan na zijn geboorte achter een viskraam op de markt van Parijs. Hoe hij zich van leerlooier opwerkt tot parfumeursgezel. En hoe Grenouille nadat hij in een donkere nacht een mooi, roodharig meisje wurgt en er niet in slaagt haar geur vast te houden, begint aan een obsessieve queeste de parfum der parfums te maken. Tykwer heeft een paar keer de hulp van een voice over nodig: John Hurt, met dezelfde mooie intonatie als in Jim Hensons The Storyteller. Verder is het twee uur en vijftien minuten durende Perfume: The Story of a Murderer pure cinema. Naast Whishaw overtuigen Dustin Hoffman, Rachel Hurd-Wood en Alan Rickman. De montage is effectief en bombastisch, de kostuums, de art direction en de belichting zijn oogstrelend, de massascènes zijn imposant. De naar de foto's van Spencer Tunick gemodelleerde finale waarin Grenouille op het dorpsplein van het parfumeursbolwerk Grasse een woedende mensenmenigte aan zijn voeten krijgt met een geparfumeerde, witte zakdoek is op de rand van kitsch én magistraal. Zoals een toreador een stier, betovert Grenouille jong en oud, arm en rijk, gelovigen en ongelovigen. Hun woede maakt plaats voor pure liefde. In slow motion. Op de geluidband klinkt door Tykwer zelf gecomponeerde, Arvo Pärt-achtige koormuziek. Perfume: The Story of a Murderer is een psychologische thriller en een historische kostuumfilm ineen; een wreed sprookje én angstaanjagende horror.
Jan Pieter Ekker 7 december 2006
Volkskrant http://www.volkskrant.nl/recensies/perfume-the-story-of-a-murderer~a3861125/
