De aanslag

De aanslag

Zakelijke informatie
Auteur: Harry Mulisch  
Uitgever: De Bezige Bij  
Aantal bladzijdes: 264
Eerste druk: 1982  
Gelezen druk

De auteur

'De aanslag' is door Harry Mulisch geschreven en kwam uit in 1982 het boek is ook verfilmt. Harry Mulisch is geboren op 29 juli 1927 in Haarlem. Zijn vader was Oostenrijk-Hongaars en was een officier in het leger tijdens de Eerste wereld oorlog. Zijn moeder was Duits-Joods. Een paar jaar voor de Tweede Wereldoorlog scheidden zijn ouders en hij verhuisde met zijn moeder naar Amsterdam. Wanneer zijn moeder naar Amerika verhuisd blijft hij alleen achter in Nederland. Waar hij in 1946 zijn schrijversdebuut maakt met ‘De kamer’. In 1951 kwam zijn eerste echte boek uit ‘Archibald strohalm’, hiervoor kreeg hij de Reina Prinsen Geerligsprijs. Toen Mulisch 65 werd kwam het boek ‘de ontdekking van de hemel’ uit. Die in 2007 verkozen werd tot de beste Nederlandse roman aller tijden. Waar hij al zijn boeken in verwerkt. In 1998 verscheen ‘De procederen’ die veel prijzen heeft ontvingen. Mulisch ontving nog veel meer andere prijzen zoals de p.c hooft-prijs en nog veel meer. Werk van Mulisch is vertaald in wel twintig talen. Hij werd omschreven als iemand met een arrogante houding en door steun aan Cuba niet bij iedereen goed viel. Toch behoord hij zeker tot de belangrijkste naoorlogse schrijvers. Hij wordt tot “De Grote Drie” van de naoorlogse schrijvers gerekend. Samen met Willem Frederik Hermans en Gerard Reve. Mulisch overleed op 30 oktober 2010 op 83-jarige leeftijd aan kanker.
Al zijn werk
Bron

Mening

Ik had zeer hoge verwachtingen van deze schrijver. Vooral omdat mijn ouders enthousiast zijn over hem en mijn vader als neerlandicus hem aanraden. Zeker nu ik nader onderzoek doe, zie ik dat hij veel prijzen en erkenningen op zijn naam heeft staan en zelfs tot “De Grote Drie” van naoorlogse schrijvers behoord, vandaar waren mijn verwachtingen aardig hoog. Mijn verwachtingen zijn zeker uit gekomen. Hij beschrijft alles erg goed in detail en hij schrijft met erg lange zinnen. Dat maakt het misschien moeilijker om te lezen maar zo brengt hij erg goed zijn verhaal over.

1 Het thema is de Tweede Wereldoorlog. Harry Mulisch heeft zeker daar een verbinding mee. Hij heeft ooit gezegd in een interview dat hij de Tweede Wereldoorlog is. Daarmee laat hij de zien hoe anders hij de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt dan de andere schrijvers van “De Grote Drie”.Hij leefde midden in de Tweede Wereldoorlog. Zelf was hij half joods dus voor hem moet dat nog intensiever zijn geweest. Dus vandaar kon hij ook zo goed de sfeer omschrijven en kan het realistisch vertellen.

2 Een duidelijk verband is er niet tussen de hoofdpersoon Anton Steenwijk en Harry Mulisch. Het enige verband wat er toe doet is dat ze beiden de oorlog mee gemaakt hebben. Dus kan daarom Mulisch de sfeer goed overbrengen en de angst van Anton in het boek goed omschrijven. Ze zijn ook allebei familie kwijt geraakt aan de oorlog. De hoofdpersoon Anton zijn ouders en broer zijn omgebracht. De vader van Mulisch is na de oorlog opgepakt wegen samen werken met de nazi's. En hij had zijn moeder niet bij zich want die woonde in Amerika. Het zijn twee andere vormen van missen, maar toch kan Mulisch het gevoel van iemand missen in een moeilijke situatie als deze, wanneer je zo nodig hebt en ook steun daarna goed overbrengen. Ik denk dat de verbanden die ik gevonden heb vooral te maken hebben met het overbrengen van het verhaal vanuit eigen ervaring.

Recensies
https://www.trouw.nl/cultuur/mulisch-laat-de-oorlog-een-halve-eeuw-duren~acc4a5e0/ 
https://www.nrc.nl/nieuws/2015/04/23/de-aanslag-en-het-raadsel-van-de-schuld-1486937-a1315746

De thematiek

De thematiek van Mulisch wordt omschreven als ‘magischmythische levensfilosofie’. Hij schrijft niet verwijzend naar de realiteit. Hij probeert erachter te komen wat er achter mensen daden verschuild zit en waarom ze het doen. Hij wil raadsels ontrafelen en mythisch ontmaskeren.

Daarom kies ik voor het morele dilemma van Meneer Korteweg of hij de doodgeschoten NSB’er Ploeg  laat liggen voor zijn huis of naar zijn buren verplaatst. Hij kiest er uiteindelijk voor hem voor het huis van Anton en zijn gezin te leggen. Peter, de broer van Anton, is het hier niet mee eens. Hij gaat naar buiten om hem terug te leggen voor het huis van Korteweg. En dan komen de Duitsers er aan. Peter vlucht, maar ze vinden hem en schieten hem dood. De ouders van Anton worden ook doodgeschoten wegens zich tegen de Duitsers te verzetten. Anton word mee genomen en met hem als enige is het goed afgelopen. Ik vind dat Korteweg Ploeg niet had moeten verplaatsen. Vooral de reden waarom hij Ploeg verplaatsen vind ik niet kloppen. Hij verplaatsten hem omdat hij hagedissen in huis had en hij wist dat dat eigenlijk verboden was door de Duitsers. Kennelijk zag hij wel de ernst van de zaak in dus verschoof hij Ploeg. Ik vind het raar dat je het leven van je hagedissen verkiest boven dat van je buren. Zeker als je zelf ook doorhebt dat het een gevaarlijke situatie is. Hij zag later wel in dat zijn actie niet goed was geweest en heeft hij zelf zijn hagedissen om het leven gebracht als een gebaar naar Anton toe. Al maakt dat natuurlijk niet goed dat zijn ouders en broer dood zijn. Wel begrijp ik dat hij Ploeg niet voor het huis van de familie Aarts heeft gelegd want die hadden drie joodse onderduikers. Daarvan vind ik wel dat hij moreel goed gekozen heeft.

Stijl

Harry Mulisch heeft geen aller daagse stijl. Veel moeilijker dan die van een gemiddelde schrijver. Hij gebruikt lange zinnen met daarin moeilijke en oude Nederlandse woorden.  Hij schrijft soms een beetje op een sprookjesachtige toon. Al is dat niet in het hele boek het geval. Je ziet duidelijk het verschil tussen wanneer hij het verhaal verteld dat zijn in directe en soms korte zinnen. En wanneer hij de gedacht van iemand omschrijft, dan schrijft hij lange en zorgvuldige zinnen. Of als hij een omgeving omschrijft, door zo diep op de details in te gaan krijg je de sombere sfeer goed mee. Je ziet het als het waren voor je. In het boek omschrijft Mulisch een pikken donkere cel waar Anton en nog een vrouw zich bevinden. En zelfs die ruimte weet hij zo precies mogelijk te omschrijven, zo dat je de donkere cel voor je ziet. Ik vindt deze manier van schrijven soms wel ingewikkeld. Omdat hij lange zinnen gebruikt moet je goed focussen op wat hij nou precies verteld. Maar ik vind het zeker een mooie stijl en ik vind het een voordeel van deze stijl dat je het gevoel en sfeer wel heel goed mee krijgt, zo kan je je goed inleven in het verhaal.

Fantasie&creativiteit

Natuurlijk kan ik niet veel kritiek hebben op zo’n grote schrijver als Mulisch. Daarvoor is hij een te groot schrijver. Toch liep ik wel tegen wat aan alleen weet ik niet of die makkelijk te verbeteren zijn. Waar ik in dit boek tegen aan liep waren toch de oude woorden, die ik soms moeilijk vond te begrijpen. Een voorbeeld  daarvan was dat hij het woord ‘eer’ veel gebruikte,  waar ik niet de betekenis van wist. Ook veel  verwijzingen of voorwerpen van vroegen kon ik me geen voorstelling bij maken dus was dat wat lastiger te begrijpen. Een verbetering zou kunnen zijn dat het boek herschreven wordt naar wat moderne taal, alleen ben ik dan bang dat dat onder doet aan Harry Mulisch en dan niet meer voldoet als aan een echt Harry Mulisch boek met zijn bijzondere manier van schrijven. Als laatste vond ik dat er voor een boek dat ‘De aanslag’ heet meer spanning in had mogen zitten. Alles werd zo gedetailleerd uitgelegd dat het stukje actie voor mij ontbrak. Maar dat heeft natuurlijk ook te maken met de schrijfstijl van Mulisch, dat hoort erbij.

Nieuw einde

“Anton? Anton Steenwijk? Ben jij dat?” Hij voelt een hand op zijn schouder. Hij draait zich om en ziet een vrouw staan. Hij herkent haar van vroeger. “Karin Korteweg, weetje nog je oude buurmeisje”. Natuurlijk weet hij dat nog. Zo’n gezicht vergeet je niet zo snel. “Ja ik weet het nog wel,” zegt  Anton geschrokken. Hij heeft geen zin weer het verleden op te halen, het lijkt of dat hem maar blijft achtervolgen. Dus wil hij al afhaken. Maar hij ziet dat Karin hele andere plannen heeft. “Ik heb dit al zo lang willen doen. Ik ben al lang naar je opzoek om je mijn verhaal te kunnen vertellen van wat er die nacht gebeurd is. Ik vind het zo vreselijk. Ik kan pas rust hebben als je dit weet. Ga je even mee naar een plekje waar het wat rustiger is?” Anton stemt maar in en neemt Peter aan de hand en loopt achter Karin aan. Eenmaal op een trappetje neergestreken begint Karin met praten. “Je weet het waarschijnlijk nog goed, de dag dat Ploeg dood geschoten werd voor ons huis. Je zal mij en mijn familie alles verwijten en dat snap ik. Maar toch wil ik je graag de kant van het verhaal vertellen die je waarschijnlijk niet weet. Toen Ploeg voor ons huis werd neergeschoten waren wij natuurlijk als de dood dat wij opgepakt zouden worden. En ze ons huis zouden door zoeken.  Maar vooral het laatste moesten we kosten wat kost zien te ontwijken. Mijn vader was in die periode hoofd van een dropping van goederen en wapens. We hadden daarom allemaal radio apparatuur in huis. Ook hadden we wapens, nep paspoorten en veel voedselbonnen. We konden het risico niet lopen dat ons huis ondersteboven gehaald zou worden. Dus toen was het de keus of naar jullie huis of naar het huis van de familie Aards. Wat wij toen niet wisten was dat mijn vader in die tijd een affaire had met Mevrouw Aards. Mijn vader wilde dus zeker niet wilde dat Ploeg daar zou liggen. De keuzen was dus snel gemaakt en we legde hem voor jullie huis. Zonder te denken aan de gevolgen. Toen alles gebeurt was kon mijn vader niet meer leven van schuld. Zeker niet toen hij wist dat door deze actie jou ouders en broer zijn omgekomen. Hij wou zo graag zijn verhaal aan jou kwijt dat we je begonnen te zoeken. We kwamen erachter dat je in Italië woonden en hij besloot je op te zoeken. Maar tijdens die vlucht is het vliegtuig neer gestort. Dus ook voor mijn vader wil ik jou dit nu vertellen. Het maakt je verlies niet beter maar misschien kan je het nog beter verwerken.” In schok staart hij voor zich uit. En kijkt naar Peter die zich ondertussen vermaakt op het speeltuintje tegen over.  Hij kijkt naar Karin en met overslaande stem zegt hij: ”Dankjewel.”